24 Saatlik Kan Basıncı Takibi Niye Yapılmaktadır?

Kan basıncı doğası itibariyle çok değişkendir. Bu nedenle anlık bir zamanda ölçülen kan basıncı değeri, yanılgıya ve hatalı teşhis konulmasına neden olabilir. Ayrıca tedavinin etkenliğini değerlendirme açısından da anlık alınan kan basıncı ölçümü yetersiz kalabilir. Bu nedenlerle kan basıncının 24 saat içerisinde değişiminin bilinmesinde büyük yarar vardır.

İlk kez 45 yıl önce gündeme getirilen bu konu, son 15 yıl içerisindeki teknolojik gelişmelere bağlı olarak, hipertansiyon takibinin vazgeçilmez yöntemlerinden birisi haline gelmiştir. Kan basıncını 24 saat boyunca ölçebilen cihazların ilk modelleri çok büyüktü ve gürültülü çalışmakta idi. Bu nedenle pratik kullanıma pek girememişler, sadece araştırma amacıyla kullanılmışlardır. Son geliştirilen cihazların boyları küçülmüş, daha sessiz çalışmaları sağlanmıştır. Teknolojisindeki ilerlemenin sağladığı olanaklar nedeniyle bu cihazlar yaygın olarak kullanım alanına sokulmuşlardır. 24 saat tansiyon ölçen cihazlar sayesinde hasta günlük aktivitesini yaparken kan basıncının 100’den fazla ölçümü alınarak kan basıncı değişimi incelenebilir. Tıpta bu cihazlar ile yapılan ölçüme ABPM incelemesi denilmektedir. 

Kan basıncının 24 saat boyunca ölçülmesinin sağladığı yararlar aşağıda yazılmıştır.

Beyaz Önlük Hipertansiyonun Tanısının Konulması

Bazı hastalar, doktor ofisinde heyecanlanır, reaksiyon olarak kan basınçları yükselebilir. Hatta bir kısım hasta, tansiyon aletini görse bile heyecanlanabilir. Heyecana bağlı kan basıncı yükselmeleri nedeniyle gereksiz yere hipertansiyon tanısının konulmasına sık olarak rastlanılabilmektedir. 24 saatlik kan basıncı ölçen cihazların kullanıma girmesinden sonra, hipertansiyon tanısı alan hastaların yaklaşık % 20’nin kan basınçlarının normal olduğu, beyaz önlük etkisiyle yüksek tansiyon tanısı aldıkları belirlenmiştir. Bu tür hipertansiyona “Beyaz Önlük Hipertansiyonu” adı verilmiştir. Beyaz önlük hipertansiyonu, gençlerde ve yaşlılarda daha çok görülmektedir.

Beyaz önlük etkisi sadece normal tansiyonlu kişilerde görülmez. Tedavi altındaki hipertansiyon hastalarında da saptanabilir. Tedavi altındaki hastalarda da doktor ofisinde strese bağlı olarak kan basıncı yüksek ölçülebilir. Bu nedenle hastanın gereksiz yere ilacı değiştirilir veya dozları artırılır. Beyaz önlük etkisinden şüphe edilen hastalara 24 saatlik kan basıncı ölçen cihazlar takılarak, kan basıncı statüleri belirlenebilir. Böylece gereksiz yere tansiyon ilaçları değiştirilmez veya dozları artırılmaz.

Peki beyaz önlük hipertansiyonu yeteri kadar masum bir durum mudur? Hayır, masum bir durum değildir. Yapılan araştırmalar, bu hastalarda hipertansiyon gelişme riskinin yüksek olduğunu göstermektedir. Bu nedenle beyaz önlük hipertansiyonu olan hastaların yüksek tansiyondan korunma tedbirlerine daha sıkı uymaları gerekmektedir. 

Gizli (masked) Hipertansiyon Tanısının Konulması

Son 5-6 yıl içerisindeki gelişmeler, bazı insanların gizli tansiyona sahip olduklarını göstermiştir. Bu durum, beyaz önlük hipertansiyonun tam tersidir. Doktor ofisinde hastaların tansiyonlarının normal veya normale yakın ölçülmesine karşın, günlük hayatta yüksek seyretmesine gizli hipertansiyon adı verilmektedir. Bu hastalarda da 24 saatlik kan basıncı takibi yapılarak, gizli hipertansiyon tanısı konulabilir. Yapılan çalışmalar sonucunda gizli hipertansiyonu olan hastalarda kalp ve damar hastalıklarının, normal tansiyonu olanlara göre daha fazla görüldüğü belirlenmiştir. Tüm toplumun % 10 kadarında gizli hipertansiyon olduğuna dair görüşler mevcuttur.

Yine aynı beyaz önlük hipertansiyonu gibi, tedavi altındaki yüksek tansiyonlu hastalarda da günlük hayatlarında kan basıncının yükselmesi gözlenebilir. Bu ne demektir? Hasta tedavi altında iken, doktor ofisinde normal tansiyon belirlenmekte, günlük yaşantısında ise kan basıncı yüksek seyretmektedir. İşte bu hastaların tanısı ve takibi, ancak 24 saat kan basıncı ölçen cihazların yardımı ile yapılabilir.

Gizli hipertansiyon ileride daha çok araştırılması gereken bir konu olarak, hipertansiyon topluluğunun gündeminde bulunmaktadır.

Dipper ve Nondipper Hastalar

Bu deyimleri tam ifade edebilecek Türkçe karşılık bulamadığım için, dipper, nondipper kelimelerini kullandım. Normalde kan basıncı uyku sırasında düşük seyreder, nabız ise yavaşlar. Yani her ikisi de vücut ile birlikte istirahate çekilirler. Yüksek tansiyon hastalarında da durum bu şekildedir. Ancak bir kısım yüksek tansiyonlu hastalarda, kan basıncı gece uykuda da yüksek kalabilir. İşte biz bu hastaların kan basıncı durumları için, nondipper adını kullanırız. Gece tansiyonları düşen yüksek tansiyonlu hastalar ise dipper özellik taşıyan hasta olarak adlandırılırlar. Yapılan çalışmalar, tansiyonu gece uykuda da yüksek olan hastalarda, yani nondipper grubunda, hipertansiyonun daha tehlikeli olduğunu ve daha çok tahribata yol açtığını göstermiştir. Özetle söylemek gerekirse, 24 saatlik kan basıncı takibi ile hastanın gece tansiyonunun yüksek olup olmadığı anlaşılabilir ve tedaviye yön verilebilir.

Gece Hipertansiyonu

24 saatlik kan basıncı kullanımı arttıkça ve üzerinde araştırmalar yapıldıkça, "gece hipertansiyonu" diye bir kavram ileri sürülmüştür. Bu ne demektir? Hastanın gündüz tansiyonu normal sınırlarda seyretmekte, gece uykuda ise yükselmektedir. Yukarıda anlattığımız dipper ve nondipper’dan farklı olarak, gece hipertansiyonu normal tansiyonlu şahıslarda görülmektedir. Bu durumun klinik önemi konusunda araştırmalar yapılmaktadır. Yapılan araştırmalarda, şeker hastalığı, üre yüksekliği ile giden böbrek hastalıklarında ve uyku apnesinde gece hipertansiyonun sık görüldüğü belirlenmiştir. Bu durumu ancak 24 saatlik kan basıncı takibi yapılarak anlayabiliriz. Adı geçen hastalıklarda gece hipertansiyonu belirlendiği zaman, ilaç dozlarının gece tansiyonunu kontrol edecek şekilde ayarlanması gerekmektedir.

Dirençli Hipertansiyonu Anlamak İçin

Bazı hastalar, 2 veya 3 adet ilaç almalarına karşın, tansiyonlarının düşmediğinden şikayet ederler. Bu hastalara 24 saatlik kan basıncı cihazları uygulanarak, ortalama kan basınçları ölçülür. Normal sınırlarda ise takibe devam edilir. Eğer yüksek ise dirençli hipertansiyon kabul edilerek, gereken önlemler alınır. Bu anlamda 24 saatlik kan basıncı takibi yapılarak, hastanın dirençli hipertansiyona sahip olup olmadığı anlaşılabilir.

Pozisyona Bağlı Kan Basıncı Düşmelerini Anlamak İçin

Özellikle yaşlı insanlarda ani kalkışlardan sonra veya uzun süre ayakta kalınması durumunda tansiyon düşmeleri görülebilir. Hastada baş dönmesi ve bayılmaya kadar giden belirtiler ile görülebilen pozisyona bağlı kan basıncı düşmelerini anlamak için, 24 saat kan basıncı takip cihazlarının uygulanması gerekebilir.

Yukarıda bahsettiğim durumların dışında da özellikle tansiyonu çok değişken, yani oynak olan hastalara da kan basıncının 24 saatlik takibi yapılabilir.