Hipertansiyon ve Kafeinli İçecekler

Bildiğiniz gibi, hepimizin en önemli alışkanlığı çay, kahve ve kolalı içeceklerdir. Bu içecekler, dinçlik ve konsantrasyon yeteneğinde artmaya neden oldukları için, çoğumuzun gün boyu tercih ettiği keyif verici alışkanlıkların başında gelmektedirler. Bu içeceklerde bulunan en önemli madde, kafeindir. Uyarıcı ve zihin açıcı etkisiyle dünyada çok yaygın olarak tüketilmektedirler. Son zamanlarda kahve zincirlerinin artmasına paralel olarak, bu tür keyif verici maddelerin tüketimi daha da artmıştır.

Uzun yıllardan beri kafeinin hipertansiyon, kalp ve damar hastalıkları üzerine olan etkisi araştırılmaktadır. Kafeinli içecekler alındığı zaman, başlangıçta damarlarda büzülmeye ve direncin artmasına neden olurlar. Bu durum hem büyük ve hem de küçük tansiyonda hafif yükselmeye neden olmaktadır. Kafeinin kan basıncını yükseltme etkisi alındıktan sonraki ilk 15 dakika içerisinde başlar, bir saat sonra maksimum olur, 3 saat içinde de etkisi geçer. Yalnız bu etki çok fazla değildir. Kafein büyük tansiyonu 5-14 mmHg, yani halk arasındaki deyimle, 0.5-1.4 puan arasında, küçük tansiyonu da 9-10 mmHg, yani 0.9-1 puan arasında yükseltebilir. Bu hesapla 120/80 mmHg olan bir tansiyon, en fazla 134/90 mmHg olabilir. Bu etki kişinin kahve içme alışkanlığına göre değişiklik gösterebilir. Yalnız hipertansiyon hastalarındaki artış biraz daha fazladır. Yine yaşlıların tansiyonlarında kafeinli içeceklerin etkisi gençlere göre daha fazladır.

Kafeinli içeceklerin oluşturduğu kan basıncını yükseltme etkisi zamanla kaybolabilir. Yani vücut bu etkiye alışabilir. Yalnız bu durum her kişide görülmemektedir. Yapılan araştırmalarda kafeinli içecek alanların ancak yarısında bu tür bir alışma etkisinin görüldüğü rapor edilmiştir.

Peki kafeinli içecek alışkanlığı hipertansiyonda kalıcı bir etki yaratır mı? Yani kafein direkt hipertansiyon gelişmesine neden olabilir mi? Yapılan araştırmalar, kafeinli içeceklerin böyle bir etkilerinin olmadığını göstermiştir.

Yine yapılan bir çok araştırma, kafeinli içeceklerin kalp ve damar hastalıklarının gelişmesi açısından bir risk oluşturmadıklarını göstermiştir. Hatta bazı yazarlar, antioksidan etki göstererek olumlu etkisi olduğunu ileri sürmektedirler. Ama yine de zararı yok diye fazla tüketmenin manası yoktur. Bazı araştırmacılar ise çok alınmasının olumsuz etkisi olduğunu söylemektedirler. Genel olarak kabul edilen görüş, hastalığı olmayan kişilerin, günde 4-5 kupa kadar kahve veya buna eşdeğer kafeinli içecek almalarında sakınca olmadığı yönündedir.

Yine de her şeyin aşırısının zararlı olduğu unutulmamalıdır. Özellikle kafein içeren enerji içeceklerinin çok zararlı olduğu konusunda görüşler vardır. Bazı kişiler enerji içeceğini alkol ile birlikte almaktadırlar. Bu takdirde yan etkiler daha da artmaktadır. Tansiyon ve kalp hastalarının bu konuda çok dikkatli olmaları gerekmektedir.

Peki hipertansiyonlu bir kişi ne kadar kafeinli içecek alabilir. Öncelikle bunu anlamak için pratik bir çözüm önermek istiyorum. Tansiyonu olan kişi evinde önce tansiyonunu ölçecek. Daha sonra bir kupa kahve veya 2 bardak çay içecek. Bir saat sonra tansiyonunu ölçecek. Eğer anormal bir yükselme saptarsa, kafeinli içecek almaktan kesinlikle vazgeçecek. Hafif bir yükselme çok önemli değildir. Bu deney sonucunda hiç yükselme olmayan veya hafif yükselme olan hipertansiyonlu kişiler, aşırıya kaçmadan kafeinli içecek alabilirler. Benim deneyimlerime göre, hipertansiyonu olanların günde 2 kupa kahve ve 5-6 bardak fazla demli olmayan çay içmelerinde sakınca yoktur. Ama tahribat yapmış hipertansiyonu veya kalp hastalığı olan kişilerde durum değişebilir. Bu kişilerin kafeinli içecek almalarının kısıtlanması gerekebilir. Yine de her hastalık kişiye özeldir. Kronik hastalıkları olan kişilerin, ne kadar kafeinli içecek alabileceklerine doktorlarının karar vermesi en doğrusudur.

Kaynaklar:

1. Clinical Hypertension. Yazar: Norman Kaplan. 10. Baskı 2010 pp 400,
2. Comprehensive Hypertension. Yazarlar: Gregory Y.H. Lip, John E.Hall.2007 pp: 537